Stop the Dramaaa!! – Van Drama- naar Winnaarsdriehoek

We kennen het allemaal: gesprekken die langzaam maar zeker verzanden in verwijten, zuchten of betutteling. Je wilt iets oplossen, maar voordat je het weet zit je vast in een spelletje waar niemand beter van wordt. Dat spelletje heeft een naam: de Dramadriehoek.

De Dramadriehoek werd in 1968 bedacht door psychiater Stephen Karpman. Hij ontdekte dat mensen in conflicten of lastige situaties vaak drie vaste rollen aannemen:

• Slachtoffer – “Ik kan dit niet.” Voelt zich machteloos en wacht op redding.
• Redder – “Jij kunt dit niet zonder mij.” Schiet te hulp, ook als niemand erom vraagt.
• Aanklager – “Het is jouw schuld.” Zet druk met kritiek en verwijten.

Het venijn? We wisselen razendsnel van rol. Binnen één gesprek kun je van redder naar slachtoffer en dan naar aanklager gaan.

Hoe dat eruitziet op de werkvloer

Slachtoffer versus Redder – In een drukke supermarkt klaagt een medewerker: “Ik red het nooit om alle schappen op tijd gevuld te krijgen.” De teamleider springt er meteen in: “Laat mij het wel even doen.” De medewerker voelt zich nog hulpelozer en denkt: Zie je wel, ik kan dit niet alleen.

Slachtoffer versus Aanklager – Op een gemeenteafdeling zegt een collega: “Ik krijg dit rapport echt niet op tijd af.” Waarop een ander reageert: “Tja, dat komt omdat jij je werk nooit goed plant.” De sfeer slaat direct om.

Aanklager versus Redder – In een kantoortuin roept iemand: “Jij maakt altijd fouten in de planning.” De ander probeert het te sussen: “Laat mij het voortaan wel voor je bijhouden.” Ondertussen loopt die tweede persoon op zijn tandvlees.

Herkenbaar? Het is makkelijk om er in te stappen, want ons brein houdt van bekende patronen. Deze rollen voelen vertrouwd, net als de sprookjes en films waar Karpman zijn inspiratie vandaan haalde.

Het alternatief: de Winnaarsdriehoek

Gelukkig is er een uitweg: de Winnaarsdriehoek van Acey Choy (1990). Die draait de destructieve rollen om naar constructieve houdingen:

• Kwetsbaar in plaats van Slachtoffer – Je erkent dat iets lastig is, maar neemt verantwoordelijkheid.
• Zorgzaam in plaats van Redder – Je helpt zonder over te nemen en respecteert iemands autonomie.
• Assertief in plaats van Aanklager – Je stelt grenzen en communiceert eerlijk zonder te veroordelen.

Het vraagt wel bewustzijn. Je moet merken dat je in de driehoek zit en kiezen voor een andere rol.

Vijf manieren om uit de dramadriehoek te stappen

1. Check jezelf – Vraag: “Welke rol neem ik nu in?”
2. Vraag toestemming – “Wil je dat ik meedenk of alleen luister?” Zo voorkom je ongevraagd redden.
3. Gebruik goede feedback zonder beschuldigen.
4. Rolwissel oefenen – Zit je in de slachtofferrol? Word kwetsbaar door je gevoel én je volgende stap te benoemen.
5. Teamafspraak – Spreek af dat je elkaar mag wijzen op dramadriehoekgedrag.

Doorbreek de driehoek en je brein zal je dankbaar zijn: je houdt energie over, gesprekken worden constructiever en de sfeer op de werkvloer knapt op.

De volgende keer dat je in een welles-nietes gesprek belandt, vraag jezelf af: Wil ik in de drama blijven? Of kies ik vandaag voor de winnaar?