Versterk je resilience: weerbaarheid is een skill

De logische vraag nu is natuurlijk: hoe is weerbaarheid te ontwikkelen? Uit een combinatie van onderzoeken over weerbaarheid en kennis over psychologie van de mens komen vier elementen of aandachtsgebieden naar voren waar een mens aan kan werken om weerbaarheid te ontwikkelen.

Dit artikel gaat over weerbaarheid. Dat betekent dat ik er niet aan ontkom om ook even naar de sombere dingen van het leven te kijken. Immers, juist in tijden van tegenslag merkt een mens hoe ontwikkeld zijn weerbaarheid is. Een mens moet van goeden huize komen om niet zwaar neerslachtig te worden in deze tijd met crises die gaan over de betrouwbaarheid van de overheid, het veranderende klimaat, een verschrikkelijke oorlog in Europa, toenemende maatschappelijke onvrede en dalende koopkracht.

En nog los hiervan; de samenleving komt ‘net’ uit twee hele zware jaren met Covid-19.

Het is dus niet vreemd dat de hoeveelheid klachten rondom werkdruk eind 2022 weer terug is op het niveau van voor Covid-19. Immers, nu in 2023 moeten mensen het filerijden, de deadlines, de sociale hectiek en het kantoorleven combineren met al deze grote crises.(bron: https://www.tno.nl/nl/newsroom/2022/11/werkgevers-werkdruk-arbeidsrisico/)

Er ligt een schone taak voor L&D-ers: deelnemers helpen om hun weerbaarheid te ontwikkelen! Weerbaarheid is volgens mij altijd belangrijk voor elk mens, maar in periodes met veel crises en zaken die spannend of moeilijk zijn, is het vergroten van de weerbaarheid extra belangrijk zodat medewerkers in staat zijn om met al deze issues om te gaan.

Waar gaat resilience of weerbaarheid eigenlijk over? Wat is het precies? Hier is een veelgebruikte definitie:

Weerbaarheid (of veerkracht of resilience) verwijst naar het vermogen om fysieke gezondheid en psychisch welzijn te behouden zonder negatieve gevolgen wanneer geconfronteerd met tegenspoed en uitdaging in het leven. (Hermann, et al. 2011)

Anders gezegd: Kan een mens tegenspoed te boven komen, zonder dat het blijvende psychische of fysieke schade oplevert, zodat iemand lekker in zijn vel blijft zitten, zijn dromen kan blijven najagen en de belangrijke en leuke dingen in het leven kan blijven doen?

Dus:

- Hoe kan iemand weer ‘zichzelf worden’ na twee jaar thuiswerken en zijn sociale leven op pauze zetten?

- Hoe kan een mens weer zichzelf en anderen liefhebben na het overlijden van iemand die haar zeer dierbaar is?

- Hoe kan iemand maatschappelijk betrokken blijven nadat hij het slachtoffer is van fouten van de overheid?

Kijkend naar deze vragen, realiseer ik me hoe mooi het vak van L&D-er of trainer is. Want weerbaarheid is te ontwikkelen. En L&D-ers kunnen mensen hierbij helpen. Hoe mooi is het om iemand in een bedrijfstraining te helpen groeien in weerbaarheid, waardoor diegene later in het leven, buiten de werkcontext om, goed kan herstellen van tegenslag? Voor iedereen die dit gevoel deelt heb ik het verzoek om dan ook vooral de podcast met collega’s en beroepsgenoten te delen!

Heel even terug naar de zin “want weerbaarheid is te ontwikkelen” uit de vorige alinea. Veel mensen denken over weerbaarheid dat het ‘iets’ is dat iemand heeft of niet. Dat het ‘iets’ is dat iemand overkomt of gegeven is. Maar dat klopt niet. Weerbaarheid is een vaardigheid die te ontwikkelen is. Wat een goed nieuws!

Die vier elementen of aandachtsgebieden zijn:

- Vitaliteit

- Growth Mindset

- Relaties

- Purpose

Hieronder per aandachtsgebied een korte toelichting.

Vitaliteit

‍Vitaliteit heeft een hele duidelijke link met het vermogen om emoties te reguleren. Iedereen kent het wel: een persoon is heel moe en een collega of partner heeft nog een verzoek of geeft wat kritiek en die persoon schiet enorm uit zijn slof. Verreweg de meeste mensen realiseren zich dat hij eigenlijk zo niet is en nooit zo zou reageren als hij niet zo moe was geweest. Een vitaal mens die letterlijk en figuurlijk goed in zijn vel zit, kan meer nuanceren en relativeren, kan makkelijker tot 10 tellen en kan kritiek beter ontvangen.

Door bijvoorbeeld lichaamsbeweging of goede voeding kan iemand zijn vitaliteit laten toenemen.

Growth Mindset
Het geloof in het eigen vermogen om weer ‘op te staan’ wordt groter naarmate een mens tegenslag, vallen en achteruitgang ziet als onderdeel van een leerproces en niet als een resultaat. Als iemand ontslagen wordt op zijn werk kan hij dat zien als een eindresultaat en daarmee als falen. Hij kan er ook naar kijken als een pijnlijke tegenslag waar hij van kan leren. Zo kan hij onderzoeken of hij het aan had kunnen zien komen, of hij zijn werk beter had kunnen doen, of hij een functie niet had moeten nemen, enzovoorts. Hiermee vergroot hij zijn vermogen om in de toekomst slimmere keuzes te maken. Met deze kennis kan een mens makkelijker opstaan van deze tegenslag.

Door bijvoorbeeld coaching, lezen of training kan een mens zijn Growth Mindset ontwikkelen.

Relaties
Als een mens een netwerk van sterke, diepe en liefdevolle relaties heeft, kan hij bij tegenslag terugvallen op die relaties. Dat kan voor emotionele of praktische steun. Die steun zorgt ervoor dat iemand weerbaarder is voor tegenslagen.

Door kwalitatief goede tijd te besteden aan de mensen die belangrijk zijn, kan een mens werken aan sterke, diepe en liefdevolle relaties.

Purpose
Veel mensen hebben de behoefte om bij te dragen aan iets dat groter, belangrijker of relevanter is dan hun eigen alledaagse leven. Dat heet een verlangen naar purpose. Een persoon die wat tegenslag ervaart en leeft voor zijn purpose is vaak in staat om die tegenslag makkelijker te relativeren, zolang hij maar kan blijven bijdragen aan zijn purpose. Dus het gevoel van bijdragen aan iets dat groter is dan zichzelf, zorgt ervoor dat hobbels op de weg kleiner voelen en makkelijker te overwinnen zijn.

Luister vooral naar podcast 137 (teaser voor over een paar weken!) waarin het gaat over de zoektocht naar purpose.

Jeanne en ik ontwikkelden een zelfscan rondom weerbaarheid. Gebruik deze zelfscan voor jezelf (😊) of voor een groep medewerkers of deelnemers om na te denken over waar de groeimogelijkheden van iemands weerbaarheid liggen. Hoe werkt de zelfscan?

1. Het is een persoonlijke vragenlijst.

2. Beantwoord elke vraag naar eigen inzicht met ja of nee.

3. Bij elke ‘ja’ telt de deelnemer een punt (per aandachtsgebied kun je 0 tot 5 punten halen).

4. Heeft een deelnemer bij een aandachtsgebied bijvoorbeeld 4 gescoord? Dan zet hij een stip op de lijn van dat gebied bij het vierde streepje.

5. Laat een deelnemer dat doen voor alle vier de aandachtsgebieden.

6. Daarna verbindt de deelnemer de vier stippen met elkaar door middel van lijnen.

7. Nu heeft hij een spindiagram (voor het visuele effect is het lekker om het spindiagram in te kleuren).

Een L&D-er kan deze zelfscan in een training gebruiken om het gesprek met mensen aan te gaan over hun weerbaarheid of resilience. Zo zijn handige vragen om te stellen:

- Wat viel je op bij het invullen?

- Wat valt er mee, of tegen?

- Op welke score ben je trots (dat hoeft niet de hoogste te zijn)?

Hierna kunnen deelnemers manieren ontdekken, bespreken en uitproberen waarmee ze hun weerbaarheid kunnen ontwikkelen. Ze weten nu in welke richting ze kunnen zoeken, zodat ze bijvoorbeeld gaan werken aan een betere nachtrust, investeren in een opleiding of het verdiepen van relaties.

‍

Veel succes met de zelfscan. Op een gezonde toekomst!

Jan-Peter

‍

Luister hier de podcast via Spotify‍

‍Luister hier de podcast via Apple

‍

Meer weten? Hier wat namen van interessante studies:
Cheng, et al., (2020). Understanding How Resilience is Measured in the Organizational Sciences, Human Performance, 33, 130-163.

Tabibnia, G. (2020). An affective neuroscience model of boosting resilience in adults. Neuroscience Biobehavioral Review, 115:321-350. doi: 10.1016/j.neubiorev.2020.05.005.

Reyner, L. & Horne, J. (1997). Suppression of sleepiness in drivers: combination of caffeine with a short nap. Psychophysiology, 34, 721-725